Ręcznie tkane dywany orientalne – wykorzystanie w aranżacji wnętrz

Historia i pochodzenie ręcznie tkanych dywanów

Dywany ręcznie tkane powstawały w krajach Bliskiego i Dalekiego Wschodu już ponad 2 000 lat temu. Koczownicze plemiona Centralnej Azji używały ich jako podłogi namiotu o walorach estetycznych i praktycznych: chroniły one przed chłodem, ozdabiały wnętrze i nadawały mu domowy charakter. We wnętrzach domów zaczęto także używać ich jako dekorację ścian, a wzory i ornamenty stawały się coraz bardziej skomplikowane i urozmaicone. Dywany najczęściej wyrabiano z wełny, bawełny i jedwabiu. Stosowano także dla tych tkanych na specjalne okazje nici srebrne i złote, wykonane z tych szlachetnych kruszców.

Jak tkane są dywany orientalne?

Dywany tkane są na pionowych krosnach, z nawiniętymi pionowo nićmi osnowy, wokół których owija się krótkie nitki przędzy zebrane w pęczki, tworząc wzory. Ze względu na to, dywan może posiadać osnowę z bawełny, juty lub wełny, a warstwę wierzchnią – z wełny, bawełny lub jedwabiu Górna powierzchnia dywanu jest po utkaniu pieczołowicie przycinana do równej wysokości runa. Spodnia strona dywanu ma taki sam rysunek, jak wierzch, ale nie posiada runa.

Sposób barwienia dywanów ręcznie tkanych i powrót do tradycji

Nici barwione były do końca XIX wieku pigmentami naturalnymi, w okresie późniejszym zaczęto wprowadzać także barwniki syntetyczne. Do końca XVIII wieku ręczne tkanie było typowym zajęciem kobiet nie tylko w krajach Azji, ale także w Europie. Dopiero przełom wieku XVIII i XIX przyniósł rozpowszechnienie produkcji maszynowej dzięki wprowadzeniu maszyn przędzalniczych i tkackich. Rozpowszechnienie się dostępnych cenowo produktów maszynowych doprowadziło do zaniku tradycji przędzenia i tkania ręcznego. W końcu XIX wieku i na początku wieku XX zaczęto jednak zwracać się ku wartości tkanin ręcznie wytwarzanych, także na bazie projektów znanych malarzy i projektantów.

Wzory wykorzystywane na dywanach orientalnych

Wzornictwo dywanów jest bardzo zróżnicowane i na ich podstawie znawcy są w stanie określić ich pochodzenie i wiek. Generalnie, ze względu na uwarunkowania religijne i kulturowe, przeważają ornamenty roślinne, zwierzęce i wzory geometryczne. Od pierwszej ćwierci XX wieku zaczęły się pojawiać także wzory dywanów, jakich oczekiwali odbiorcy z Europy i Ameryki.

Czym wyróżnia się dywan wysokiej jakości

Dywany wełniane ręcznie tkane są znacznie bardziej cenione od wykonanych maszynowo. Ich klasa wykonania zależy zarówno od umiejętności i zdolności artystycznych twórców, jak i rodzaju wykorzystanej przędzy i barwników. Wszystkie wymienione elementy wpływają na jakość runa dywanu i jego trwałość, a także, co oczywiste, walory artystyczne. O jakości dywanu świadczy w sposób wymierny liczba pęczków na jednostkę powierzchni – im więcej ich przypada np. na kwadrat o wielkości 10x10 cm, tym wyższa jest jego wartość i klasa.

Kilimy ręcznie tkane – historia i pochodzenie

Ojczyzną kilimów jest Anatolia, rozległa kraina zajmująca obecnie część terytorium Turcji. Kilim ręcznie tkany charakteryzuje się innego rodzaju splotem, niż dywan – jest wykonywany w tzw. technice płaskiej. Jest ponadto dwustronny, ponieważ pozioma nitka wątku przeplata pionowe nitki osnowy w sposób ciągły, stwarzając z jednej i drugiej strony tkaniny taki sam wzór. W związku z tym te plecione dywany są bardziej zwięzłe i nie posiadają runa, a ich obie strony są płasko tkane. Są natomiast wyjątkowo trwałe, w dotyku często nieco szorstkie i chropowate, ze względu na specyfikę przędzy wełnianej i fakturę nitki wątku.

Różnica we wzornictwie na kilimach i tradycyjnych dywanach

Wzory na kilimach zwykle są mniej bogate i bardziej zgeometryzowane niż w dywanach, co nie znaczy, że mniej atrakcyjne. Można nawet powiedzieć, że idealnie wpisują się one we współczesne wnętrza, ponieważ ich wzory przywodzą na myśl nowoczesne geometryczne grafiki. Często występującym motywem jest także tzw. drzewo życia oraz stylizowane wzory roślinne. Zazwyczaj brzeg otoczony jest bordiurą, czyli ozdobnym szlakiem składającym się z powtarzalnych elementów w kolorystyce nawiązującej do kilimu. Stanowi ona rodzaj ramy obrazu, co szczególnie podkreśla ozdobny charakter kilimu, także jako tkaniny dekoracyjnej na ścianę.

Kolorystyka kilimów

Kolorystyka kilimów ręcznie tkanych jest bardzo zróżnicowana. Niektóre, poprzez zastosowanie przędzy o naturalnej ciemnobeżowej barwie jako podstawowej bazy tła, a na niej kolorowych wzorów, są bardziej stonowane. Tradycyjne kilimy są często w tzw. kolorach ziemi, w gamie rdzy, cegły, brązów, piasku i terakoty, urozmaicone przegaszonymi zieleniami, granatami i odcieniami czerwieni. Współczesne kilimy charakteryzują niejednokrotnie bardziej żywe lub pastelowe barwy, dostosowane do trendów wnętrzarskich oraz zapotrzebowania odbiorców.

Wykorzystanie kilimów w aranżacji wnętrz

Ręcznie tkane kilimy wykorzystywane są także na poduszki dekoracyjne oraz obicia tapicerskie mebli. Ze względu na ich koszt, jako tkaniny tapicerskie znajdują zastosowanie przede wszystkim w ręcznie rzeźbionych meblach o najwyższej jakości.

Poszewki z kilimu są bardzo cenione na całym świecie ze względu na ich przepiękne wzory i kolory, naturalny materiał oraz trwałość. Trzeba mieć świadomość, że nie są to miękkie poduszki „do przytulania” czy spania, ale dekoracyjne elementy wnętrza, które mogą służyć także jako podparcie pod plecy czy siedzisko na podłodze. Jak na poszewki są one dość ciężkie, zwarte i sztywne. Dzięki temu bardzo dobrze zachowują kształt po wypełnieniu wkładem. Tak, jak w przypadku dywanów i kilimów ręcznie tkanych z wełny, wzory i kolory anatolijskich poduszek kilimowych nie mają praktycznie ograniczeń. Są wytwarzane od pokoleń przez tamtejsze kobiety, które w tworzonych przez siebie tkaninach wyrażają swoją osobowość, nastrój i emocje, nawiązują do tradycji i współczesnych trendów. Klienci mają dzięki temu możliwość wyboru poduszek dekoracyjnych najbardziej odpowiadających charakterowi ozdabianych wnętrz.

Recykling ręcznie tkanych kilimów i dywanów

Poduszki często wytwarzane są z ręcznie tkanych anatolijskich kilimów i dywanów vintage, liczących niejednokrotnie kilkadziesiąt lat. Oczywiście przed pocięciem na nowe wyroby są one prane i suszone przez kilka miesięcy w palącym letnim słońcu Turcji. Nie jest marnowany nawet mały kawałek cennych tkanin, z mniejszych fragmentów tworzy się poduszki kilimowe patchwork, podkładki pod kubki, portfele i sakiewki. Można śmiało stwierdzić, że oszczędne gospodarowanie cennymi, ręcznie tkanymi kilimami i dywanami w Turcji, tworzenie kantha w Indiach z nie nadających się już do użytku sari, czy patchworkowych tkanin w krajach anglosaskich, o wiele lat wyprzedziło współczesne trendy recyklingu.